مقدمه
آزمایش های دینی برای ایمان آورندگان در همه ی زمانها قانون الهی است أحسب الناسُ أن یترکوا أن یقولوا آمنّا وهم لایفتنون ویکی از این قوانین الهی غیبت امام عصر عجل الله است. بعد از امام هشتم دیگر امامان معصوم برای همگان ظاهر نمی شدند بلکه برای خواص شیعه، آن هم در موارد خاص ظاهر می شدند؛ حتی پاسخ سؤالات ورفع نیازمندی های آن ها را غالبا از پشت پرده انجام می دادند، تا شیعیان را برای غیبت ولی عصر آموزش دهند وآماده کنند. در پرتو همین تجربه و تمرین بود که غیبت امام برای شیعیان گران نبود. و نخستین کسی که به غیبت امام زمان اشاره کرد، رسول گرامی اسلام سپس امیر المؤمنین وسایر ائمه بودند. آنان غیبت او را پیش بینی کرده وبر سر زبان ها انداخته بودندبا توجه به شؤون وتصرفات گوناگون امام در جهان، به این نتیجه می رسیم که غیبت حجت خدا، غیبت کلی نیست؛ بلکه این غیبت، غیبت جزئی است. یعنی عدم حضور در شأنی از شؤون ولایت؛ وآن شأن، معاشرت با مردم وهدایت مستقیم اجتماع بشری وتشکیل حکومت حق است. امام زمان در عصر غیبت، در همین یک شأن از شؤون ولایت ومقامات وتصرفات خویش غائب است ودر دیگر شؤون حاضر، نافذ وفعال است. از این واقعیت در ابواب معرفت به «غیبت شأنیه» تعبیر میکنند. امام عصر در عصر غیبت، دارای «غیبت شأنیه» و «حضرت شؤونیه» است. آن حضرت دریک شأن غائب ودر بقیه حاضر است، زیرا که این شؤون وحضور، در ارتباط مستقیم با بقا وامتداد تکوّن کائنات است. و از جمله فواید غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می توان به این موارد اشاره کرد :

1.غیبت او، سبب آمادگی پیروانش می شود تا حضرت ظهور کند

2.غیبت او، سبب گفتگو درباره حضرت می شود وطرح این مباحث در طول زمان، موجب پرورش نفوس وآمادگی برای حکومت جهانی حضرت وزمینه سازی برای ظهور حضرتش می گردد.

3.طولانی شدن غیبت امام،موجب فساد درجامعه می شود واین فساد سبب خستگی ونارضایتی مردم شده ودر متن این نارضایتی، جرقّه های انقلاب بروز می کند ومردم، تشنه عدالت می شوند وظهور حضرت را طلب می کنند

4.غیبت امتحانی است برای شیعیان حقیقی تا معلوم شود چه کسی ثابت قدم در اعتقاد به امامت امام دوازدهم است.

5.غیبت، دلائلی دارد که به امامان اجازه افشای آن داده نشده است. وبا اینکه از بعد امام هشتم ائمه معصومین مردم رابرای غیبت آماده کرده بودند و با وجود اینکه اولین نائب خاص امام مدت ها قبل از طرف امام عسکری علیه السلام به شیعیان معرفی شده بود وضعیت در زمان غیبت به گونه ای خاص تغییر یافت وحیرت وسردرگمی زیادی مردم را فرا گرفت.

راه ارتباط با امام منحصر به نائب خاص حضرت گردید وحتی وکیلان امام نیز قادر به دسترسی به امام نبودند؛ اگرچه امکان دیدار با امام به طور کلی منتفی نبود وچه بسا کسانی به دیدار حضرت نائل میشدند. درواقع غیبت صغری برای فراهم شدن شرایط لازم جهت درک دوران غیبت کبری امری ضروری بود؛ چرا که در طی آن مردم می آموختند که مصدر رجوع آن ها در امور دینی، فقیهان وعالمان دینی هستند که مورد نیاز ومراجعه مردم اند وعلمای شیعه نیز به ضرورت به این نکته پی بردند که مصادر ومراجع علمی که مورد نیاز ومراجعه مردم هستند، بایستی به گونه ای متقن وثابت در دسترس مردم قرار گیرند. و اساسا مسأله غیبت در گفتار معصومین علیهم السلام به عنوان یک سنت الهی مطرح شده که در میان انبیای پیشین واوصیای آن ها معمول بوده است. بنا به روایات صالح پیامبر در سن پیری از میان قومش غائب شد وغیبت او مدتی به طول انجامید به طوری که چون به میان قومش بازگشت وی را نشناختند. حضرت موسی نیز مدتی غائب بود ودر طی این مدت بنی اسرائیل در حیرت وسرگردانی ورنج بسیار به سر می بردند تا بار دیگر حضرت موسی به نزد آنها بازگشت. چنین غیبت هایی درباره برخی پیامبران دیگر نیز ذکر شده است. بنابراین مسأله غیبت به مانند سنت جاریه ای تلقی شده است که درباره امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در امت خاتم الانبیاء نیز مصداق پیدا میکند.
وجود امام، هدف اصلی نظام خلقت ورابطه میان عالم مادی وعالم ربوی است. امام سجاد علیه السلام میفرمایند :ماامان اهل زمین هستیم، چنان که ستارگان،امان اهل آسمان اند. به واسطه ما است که آسمان به زمین فرود نمی آید… به واسطه ما باران رحمت حق نازل وبرکات حضور وغیبت او درترتّب این آثار تفاوتی ندارد. حضرت در ادامه می فرماید: تا حال هیچ وقت، زمین از حجت خالی نبوده است ولی آن حجت، گاهی ظاهر وگاهی غائب است. راوی می گوید گفتم:مردم چگونه از امام غائب بهره می برند. فرمود:همان گونه که از خورشید پشت ابر بهره می برند. فایده دیگر این است که امامی که غائب است وقرار است در آینده ظهور کند، انتظار می آفریند وانتظار مایه امید واری است.
امید واری به آینده ای روشن، چراغ راه واز بزرگ ترین اسباب موفقیت وپیشرفت است. این ویژگی مختص شیعه است که به انتظار اعتقاد دارد، ولی درسایر فرقه ها – به جهت عدم اعتقاد به چنین امری_ احساس پوچی ویأس فروان است. پس فوائد وجودی امام غائب پوشیده نیست، بلکه او همانند آفتاب پشت ابر، برای موجودات نافع ومفید است. وجود حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف منافع بسیاری دارد که بر چند گونه است چه غائب باشد وچه ظاهر این قسم، قسم اول است که خود بر دونوع است:1.تمام خلایق درآن شریک هستند مانند زندگی وبقای درجهان 2.اضافات علمی وعنایات ربّانی که به مؤمنین اختصاص دارد. مانند واضح نمودن وقت نماز های یومیه و… قسم دوم :منافع زمان غیبت حضرت آن هم بر دو نوع است:1.مخصوص به مؤمنین است وآن بسیار است، مانند :ثواب های بسیاری که بر انتظار زمان ظهور آن جناب مترتب است 2.مخصوص به کافرین ومنافقین است وآن مهلت دادن وتأخیر عذاب آن هاست. قسم سوم :منافع زمان ظهور آن حضرت وآن بر دو نوع است: 1.شامل تمام موجودات می شود. مثل انتشار نور، ظهور عدلش وامنیت راه های بلاد وظهور برکات زمین و… 2.مخصوص مؤمنین است که خود بر دو نوع است :1.برای زندگان آن ها وآن بهره وری شرف حضور آن حضرت واستفاده از نور آن جناب وفرا گرفتن از علوم بزرگواران وبرطرف شدن بیماری ها وگرفتاری ها وبلاها از بدن های ایشان است 2.برای مردگان آن ها از جمله خوشحالی ظهور آن حضرت در قبر هایشان، واز جمله منافع برای اموات مؤمنین، زنده شدن آن هااست.
لازمه ظهور حضرت، داشتن یاران و لشکریانی قدرتمند و پرتوان است. امام صادق(ع) فرمودند:«حضرت مهدی ظهور نمی کند؛ مگر با ارتشی قوی و نیرومند….»امام سجاد(ع) نیز در حدیثی فرمودند:« آن گاه که قائم ما قیام کند خداوند سستی و ضعف را از شیعیان ما دور می کند و دل هایشان را چون پاره های آهن محکم و استوار می نماید و به هر کدام از آنان قدرت چهل مرد را می بخشد و آنان فرمانروایان و بزرگان زمین می شوند ».
تمام گروه ها، احزاب و حرکت های اجتماعی نیاز به یک رهبری مقتدر دارند تا با بهره مندی از توانایی های روحی، فکری و عقیدتی وی، به اهداف و آرمان های خود دست یابند.
حضرت علی(ع) درباره اهمیت و ضرورت زمامدار و رهبر برای هر اجتماع فرمودند:«…و همانا مردم ناگزیر از داشتن زمامدار هستند؛چه نیکوکار باشد چه بدکار…»از جمله شرایط ظهور و حاکمیت حق بر جهان،«وجود رهبری شجاع،توانمند،قاطع،دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی ودین حق داشته باشد». در اسلام تاکید زیادی بر ولایت و سرپرستی شده و همه چیز باید تحت نظر ولی و رهبر باشد.رهنمودهای رهبری شایسته می تواند نقش اساسی در پیشبرد حکومت و اهداف آن داشته باشد و این رهبر است که می تواند با مدیریت وبرنامه ریزی، برنامه های خود را پیاده کرده و به منصه ظهور برساند.
لازمه مدیریت جهان، داشتن ویژگی های منحصر به فردی است که باید در وجود شخص رهبر باشد.رهبر و پیشوای حکومت جهانی باید صاحب علم ودانش و آگاهی بوده و بر تمام علوم زمان خودش مسلط باشد تا بتواند بر مردم جهان حکومت کند. حضرت مهدی(عج) که رهبری شایسته و لایق بر امر حکومت بر مردم جهان هستند از علم و دانش،بردباری،پرهیزگاری و دانایی برخوردارند.امام رضا(ع) درباره ویژگی های حضرت مهدی(عج) به عنوان رهبری شایسته فرمودند: «مهدی(عج) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همۀ انسان ها بخشنده تر، شجاع تر و عابدتر است».
همچنین رهبر حکومت جهانی علاوه برداشتن علم و دانش و آگاهی باید از توانمندی های جسمانی نیزبرخوردار باشد تا توان مقابله با زورگویان را داشته باشد.امام رضا(ع) درباره قدرت و توانمندی حضرت مهدی(عج) فرمودند:«… قائم(عج) کسی است که چون ظهور کند در سن پیران است و سیمای جوان دارد. چنان نیرومند است که اگر دست به بزرگترین درخت زمین اندازد؛آن را از جا بلند بکند و اگر میان کوه ها نعره بکشد، سنگ های آنها را از بپاشد».
به وجود آمدن چنین انقلاب و تحول معظمی نیازمند یکسری شرایط و زمینه هاست.از جمله زمینه ها و شرایط مهم در ظهور حضرت مهدی(عج) امدادهای غیبی است.«چرا که بدون یاری و عنایت ویژۀ پروردگار، پیروزی در چنین میدان بزرگ و وسیعی…ممکن نخواهد بود.»حضرت مهدی(عج) آخرین ذخیره الهی، برای نابودی و کفر و ظلم و ستم و برپایی عدل و داد از سوی خداوند تبارک و تعالی مدد می شود و در بسیاری از روایات مهدوی به امدادهای الهی و غیبی اشاره شده است.امام صادق(ع) فر مودند(:…سه لشکر برای یاری حضرت مهدی(عج) می آیند؛ لشکری از فرشتگان،لشکری از مومنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان). امدادهای الهی گاهی در قدرتی است که خداوند به حضرت داده است و با انجام کراماتی حضرت مشکلات را از سر راه بر می دارد«امام کاظم (ع) فرمودند:او دوازدهمین ما امامان است خداوند برای او هر امری سختی راآسان و هر امر دشواری را هموار می کند…» و یا به وسیله رعب و ترسی است که خداوند در دل دشمن ایجاد می کند (امام صادق(ع) فرمودند: قائم ما اهل بیت با ترس و رعب یاری می شود) و یا اینکه خداوند ملائکه را به یاری حضرت می فرستد«حضرت علی(ع) فرمودند:…خداوندحضرت مهدی(عج) رابا فرشتگان،جن و شیعیان مخلص یاری می کند».
هنگامی که حضرت مهدی(عج) به کمک امدادهای غیبی و یاران متعهد و با تقوایشان بر ظالمان و مستکبران عالم فائق آمدند؛ حکومتی جهانی را بر پا خواهند کرد.از این حکومت که در روایات به (دولت کریمه)یاد شده بیماری،قحطی، خشکسالی،فقر،گناه، آفات و بلیات و ظلم و ستم از بین می رود. با دقت در آیات قرآن کریم و احادیث معتبر در منابع شیعه و سنّی درمی یابیم که دامنه حکومت امام زمان(ع) در شرق و غرب دنیا گسترش می یابد و همه زمین در اختیار آن حضرت قرار می گیرد. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یِرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ»:«در زبور بعد از تورات نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!» (الانبیاء105 )این آیه بیانگر این مطلب است که تمام عالم به دست نیکوکاران و صالحان قرار می گیرد. «او کسی است که خدا به دست او شرق و غرب جهان را فتح می کند».
پیامبر اسلام(ص) فرموده است: «قائم ما حتماً مالک زمین می شود و آن را پر از عدل و داد می کند.» در ادامه به برخی از ویژگی های ظهور اشاره می شود بشر همیشه در پی عدل و عدالت بوده و سعی داشته تا حکومتی عدالت محور ایجاد کند.ارزش و اهمیت عدل و داد به اندازه ای است که یکی از اصول دین عدل می باشد. خداوند در قرآن نیز میفرماید: «ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند.» (الحدید25) اما این خواست الهی هرگز در همه جوامع و جوانب بشری محقق نشد ولی در زمان حکومت و دولت کریمه امام زمان(عج) عدل و داد در سراسر جهان بر پا می شود. در روایات نیز تاکید شده که وقتی حضرت ظهور می کنند جهان پر از ظلم را پر از عدل و داد می کنند. «یملا الله الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا.» امام صادق(ع) نیز در حدیثی فرمودند:«هر گاه قائم ظهور کند، عدل را در میان مردم برقرار می سازد و جور و ستم در زمان او برطرف می شود…قائم در میان مردم مانند حضرت داوود و حضرت محمد(ص) حکم می کند».
یکی از ویژگی های ظهور حضرت مهدی(عج) کامل شدن عقل و خرد مردم است(.حکومت آن حضرت باعث رشد و تکامل خردها و اخلاق است و آن روزگار، روزگار تکامل یافتن استعدادهاست…در نظام الهی مهدی(عج) بشریت به نهایت بلوغ خود می رسد و اخلاق،اندیشه،استعداد، آرزو و. ..رنگ کمال و رشد به خود می گیرد.)وجود و ظهور امام زمان(ع) نعمت الهی است.در دوران ظهور ایشان چون دوران و عصری است که خالق یکتا رضایت دارد؛لذا عنایت خاصی نیز به بندگانش کرده و عقل آنها را کامل می کند. «امام باقر(ع) فرمودند:وقتی که قائم (عج) ما قیام کند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگانش می گذارد و به وسیله آن عقل ها و اندیشه هایشان را به کمک هم گرفته و کامل می سازد..»آن دوران، عصر بلوغ بشر است(بلوغ بشریت به خردمندی کامل می شود).
در عصر حکومت حضرت امام مهدی(ع) اسلام ناب محمدی در سراسر جهان گسترش مییابد. فرق ضاله و پوشالی از بین می رود؛ مردم عالم تحت لوای پرچم اسلام متحدو یک شکل در کنار هم خواهند بود و نفاق و دورویی و بی دینی از بین خواهد رفت. در روایات اسلامی بر این موضوع تاکید شده که با ظهور حضرت مهدی(عج) و تشکیل حکومت توسط ایشان،همه مردم به اسلام روی می آوردند. حضرت امام صادق(ع) در تفسیر (آیه 33سوره مبارکه آل عمران)؛ «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً:» «تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیم هستند.» می فرماید: «وقتی قائم ما قیام کند زمینی باقی نمی ماند مگر آن که در آنجا ندا داده می شود: «اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله.» این آیه کنایه از گسترش اسلام در سراسر جهان است. امام کاظم(ع) نیز در ذیل همین آیه میفرماید: «این آیه در حق قائم(ع) نازل شده است. زمانی که قائم(ع) ظهور کند، اسلام را بر یهودیان، مسیحیان، زندیقان، مرتدان و کافران در شرق و غرب زمین عرضه می کند؛ هرکس از روی علاقه اسلام را بپذیرد، او را فرمان می دهد به انجام نماز، زکات و هر تکالیفی که خداوند بر مسلمانان واجب نموده است و هرکس از روی لجاجت و دشمنی اسلام را نپذیرد گردنش را می زند؛ تا در شرق و غرب عالم احدی غیر از کسانی که خدا را به یگانگی می پرستند، باقی نماند».
ظلم وستم و کشتار مردم بی دفاع به دست ظالمان و حاکمان ظلم و جور و از بین رفتن هزاران انسان در طول تاریخ، بشر را به ستوه آورده و باعث شده تا به دنبال صلح و آرامش باشد. در دوران حکومت امام زمان(عج) تمام ظلم ها و جنایت ها ازبین می رود؛ظالمان نابود می شوند؛جنایات بشری رنگ می بازد و تمام بدی و زشتی ها جای خود را به خوبی ها و نیکی ها می دهد و صلح و امنیت در سراسر جهان فراگیر می شود؛ و مردم در سایه آرامش و امنیت به زندگی خود ادامه می دهند. امام باقر(ع) نیز در این باره می فرماید: «پیرزنی ناتوان از شرق عالم به مقصد مغرب به راه می افتد و در این مسیر هیچ کس او را اذیت نمی کند.» البته امنیت و صلح فقط خاص بشریت و انسان ها نیست بلکه این نعمت الهی شامل حیوانات و چهارپایان نیز می شود. در حدیثی امام علی(ع) فرمودند: «زمانی که قائم ما قیام نماید، بُغض ها و کینه ها از دل های بندگان می روند و چهارپایان و درندگان در حال صلح با یکدیگر زندگی می کنند؛ تا آنجا که زنی مسیر عراق و شام را طی می کند، جز بر سبزه زار قدم نمی گذارد و زینت آلات خود را بر سرش می گذارد (کسی به آن طمع نمی نماید و) هیچ درنده ای او را آشفته نمی سازد و او نیز از هیچ چیز نمی ترسد».